کنترل کیفیت
تضمین کیفیت
تضمین کیفیت یا QA (Quality Assurance) یعنی اطمینان حاصل کردن از این که یک محصول یا خدمت، خوب و بدون نقص است و انتظارات مشتری را برآورده میکند. این فرآیند شامل مجموعهای از کارها و بررسیها است که کمک میکند تا مشکلات احتمالی پیش از اینکه به دست مشتری برسند، شناسایی و برطرف شوند.
به عبارت دیگر، تضمین کیفیت مانند چک کردن یک کار پیش از تحویل آن به دیگران است تا مطمئن شویم که همه چیز درست و مطابق با استانداردهای مشخص شده است. این کار به افزایش رضایت مشتری و کاهش مشکلات و هزینههای ناشی از اشتباهات کمک میکند.
کنترل کیفیت چیست؟
کنترل کیفیت (Quality Control) به زبان ساده یعنی بررسی و آزمایش محصولات یا خدمات در طول فرآیند تولید یا ارائه، تا مطمئن شویم که کیفیت آنها خوب است و با استانداردهای تعیینشده مطابقت دارد. در واقع، کنترل کیفیت یعنی چک کردن و اطمینان از اینکه هر چیزی که تولید یا عرضه میشود، بدون نقص و مطابق با انتظارات مشتری است.
به طور خلاصه، کنترل کیفیت یعنی پیدا کردن و رفع مشکلات در همان مراحل اولیه تولید، تا در نهایت محصول یا خدمت بهتری به دست مشتری برسد.
اگر زمان کافی برای مطالعه متن ندارید…. شما دوستان میتوانید مجموعه اطلاعات گفته شده در این صفحه را در پادکست ما گوش دهید
تفاوت تضمین کیفیت و کنترل کیفیت
اگرچه کنترل کیفیت و تضمین کیفیت اغلب به جای هم استفاده میشوند، اما تفاوتهای مهمی بین آنها وجود دارد:
- تضمین کیفیت (QA): به فرایندی کلی اشاره دارد که هدف آن پیشگیری از بروز مشکلات کیفیت است. این فرایند شامل برنامهریزی، اجرا و بهبود مستمر فرآیندهای تولید است.
- کنترل کیفیت (QC): بخشی از فرایند تضمین کیفیت است که بر روی بازرسی و بررسی محصولات تولید شده تمرکز دارد تا اطمینان حاصل شود که محصولات مطابق با استانداردهای تعیین شده هستند.
به عبارت دیگر، تضمین کیفیت به دنبال پیشگیری از مشکلات است، در حالی که کنترل کیفیت به دنبال شناسایی و رفع مشکلات است.
ویژگی
|
تضمین کیفیت (QA)
|
کنترل کیفیت (QC)
|
---|---|---|
هدف
|
پیشگیری از بروز نقصها و اطمینان از کیفیت محصول در تمام مراحل تولید
|
شناسایی و رفع نقصها در محصولات تولید شده
|
فرآیند
|
فعال و پیشگیرانه
|
واکنشی
|
تمرکز
|
فرایند تولید
|
محصول نهایی
|
زمان اجرای فعالیتها
|
قبل، حین و بعد از تولید
|
عمدتا بعد از تولید
|
ابزارها
|
استانداردها، نمودارهای کنترل، تحلیل ریشه ای علل، آموزش پرسنل، طراحی برای کیفیت
|
بازرسی، آزمایش، نمونهگیری، ابزارهای اندازهگیری
|
رویکرد
|
سیستماتیک و جامع
|
متمرکز بر بازرسی
|
مسئولیت
|
تمام بخشهای سازمان
|
بخش کنترل کیفیت
|
نتیجه
|
بهبود مستمر فرایندها و کاهش خطاها
|
کاهش ضایعات و افزایش رضایت مشتری
|
انواع روش های کنترل کیفیت
کنترل کیفیت از روشهای مختلفی برای اطمینان از کیفیت محصولات و خدمات استفاده میکند. این روشها بسته به نوع محصول، صنعت و پیچیدگی فرآیند تولید متفاوت هستند. در زیر برخی از روشهای رایج کنترل کیفیت را بررسی میکنیم:
روشهای سنتی کنترل کیفیت
- بازرسی محصول: سادهترین روش کنترل کیفیت است که در آن محصولات به صورت چشمی یا با استفاده از ابزارهای اندازهگیری ساده بررسی میشوند تا از تطابق آنها با استانداردها اطمینان حاصل شود.
- نمونهگیری: در این روش، نمونهای تصادفی از محصولات انتخاب شده و به طور کامل مورد آزمایش قرار میگیرد تا نتایج به کل محصول تعمیم داده شود.
- نمودارهای کنترل: از این نمودارها برای نمایش تغییرات در یک فرایند تولید در طول زمان استفاده میشود. با استفاده از این نمودارها میتوان تغییرات غیرعادی را شناسایی کرد و اقدامات اصلاحی لازم را انجام داد.
روشهای آماری کنترل کیفیت
- آزمونهای فرضیه: برای بررسی ادعاهایی در مورد پارامترهای یک فرایند از آزمونهای آماری استفاده میشود.
- آنالیز واریانس: برای مقایسه میانگینهای چند گروه مختلف استفاده میشود.
- رگرسیون: برای مدلسازی رابطه بین متغیرهای مختلف استفاده میشود.
- کنترل فرایند آماری (SPC): مجموعهای از روشهای آماری است که برای نظارت بر فرایندهای تولید و شناسایی تغییرات غیرعادی استفاده میشود.
روشهای مدرن کنترل کیفیت
- شش سیگما: روشی جامع برای بهبود فرایندها و کاهش تغییرات است که بر اساس آمار و دادههای کمی استوار است.
- تامینکنندگان با کیفیت: انتخاب تامینکنندگان معتبر و با کیفیت بالا برای اطمینان از کیفیت مواد اولیه.
- طراحی برای کیفیت: طراحی محصولات به گونهای که احتمال بروز نقص و خطا در آنها به حداقل برسد.
- خودکارسازی بازرسی: استفاده از سیستمهای خودکار برای انجام بازرسیهای تکراری و کاهش خطای انسانی.
- تحلیل ریشه ای علل: برای شناسایی علت اصلی مشکلات و رفع آنها به صورت دائمی استفاده میشود.
سایر روشهای کنترل کیفیت
- بازخورد مشتری: جمعآوری و تحلیل بازخوردهای مشتریان برای بهبود محصولات و خدمات.
- استانداردهای بینالمللی: استفاده از استانداردهای بینالمللی مانند ISO 9001 برای تضمین کیفیت.
- بازرسی صد در صدی: بازرسی همه محصولات تولید شده، اگرچه این روش هزینه بر است و معمولاً برای محصولات با ارزش بالا استفاده میشود.
مراحل اجرای کنترل کیفیت
کنترل کیفیت (QC) فرآیندی منظم و سیستماتیک برای اطمینان از اینکه محصولات یا خدمات ارائه شده با استانداردهای تعیین شده مطابقت دارند، است. این فرآیند شامل چندین مرحله کلیدی است که در ادامه به آنها میپردازیم:- تعیین استانداردهای کیفیت:
- تعیین مشخصات محصول: تعریف دقیق ویژگیها، ابعاد، مواد و عملکرد محصول نهایی.
- تعیین استانداردهای عملکرد: تعیین معیارهای عملکردی محصول مانند سرعت، دقت، دوام و…
- تعیین استانداردهای ایمنی: اطمینان از ایمنی محصول برای کاربران و محیط زیست.
- برنامهریزی برای کنترل کیفیت:
- تعیین نقاط کنترل: شناسایی مراحل مختلف تولید که نیاز به بازرسی و کنترل دارند.
- انتخاب ابزارها و تجهیزات: انتخاب تجهیزات مناسب برای اندازهگیری و آزمایش محصولات.
- تعیین نمونهگیری: تعیین تعداد و نحوه انتخاب نمونهها برای آزمایش.
- تعیین فرکانس بازرسی: تعیین زمانبندی انجام بازرسیها.
- اجرای کنترل کیفیت:
- بازرسی ورودی: بررسی مواد اولیه و قطعات ورودی برای اطمینان از کیفیت آنها.
- کنترل فرآیند: نظارت بر فرآیند تولید و اطمینان از رعایت استانداردها در هر مرحله.
- بازرسی محصول نهایی: بازرسی کامل محصول نهایی برای اطمینان از کیفیت و عملکرد آن.
- ثبت دادهها: ثبت نتایج بازرسیها و آزمایشها برای تحلیل و بهبود مستمر.
- تحلیل دادهها و گزارشدهی:
- تحلیل نتایج بازرسی: تجزیه و تحلیل دادههای جمعآوری شده برای شناسایی روندها و الگوها.
- شناسایی مشکلات: شناسایی علل ریشهای مشکلات و نواقص.
- تهیه گزارش: تهیه گزارش جامع از نتایج کنترل کیفیت و ارائه آن به مدیریت.
- اقدامات اصلاحی:
- تعیین اقدامات اصلاحی: تعیین اقدامات لازم برای رفع مشکلات شناسایی شده.
- اجرای اقدامات اصلاحی: اجرای اقدامات اصلاحی و تأیید اثربخشی آنها.
- بهبود مستمر: بهروزرسانی استانداردها و روشهای کنترل کیفیت بر اساس نتایج حاصل شده.
نرم افزار CRM به عنوان ابزاری برای مدیریت تعاملات با مشتریان، به سازمانها کمک میکند تا نیازها و انتظارات مشتریان را بهتر بشناسند و بر اساس آن، محصولات و خدمات خود را بهبود بخشند. از سوی دیگر، کنترل کیفیت به دنبال تضمین این است که محصولات و خدمات ارائه شده با بالاترین استانداردهای کیفی مطابقت داشته باشند. ارتباط این دو مفهوم در این است که دادههای جمعآوری شده از طریق CRM میتوانند به عنوان ورودی برای فرآیندهای کنترل کیفیت مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال، تحلیل بازخورد مشتریان در CRM میتواند به شناسایی نقاط ضعف محصولات یا خدمات کمک کند و در نتیجه، فرآیندهای تولید و ارائه خدمات بهبود یابند. به این ترتیب، CRM به عنوان یک ابزار قدرتمند برای بهبود مستمر کیفیت محصولات و خدمات عمل میکند.
روش های تضمین کیفیت
تضمین کیفیت (Quality Assurance) شامل مجموعهای از روشها و فرآیندها است که به منظور اطمینان از تولید محصولات و ارائه خدمات با کیفیت بالا به کار گرفته میشود. در ادامه به برخی از روشهای متداول تضمین کیفیت اشاره میکنم:
۱. تدوین و پیادهسازی استانداردهای کیفیت:
یکی از روشهای اصلی تضمین کیفیت، تعیین و تدوین استانداردهای مشخصی است که تمامی فرآیندها و محصولات باید از آن پیروی کنند. این استانداردها میتوانند بر اساس مقررات داخلی شرکت یا استانداردهای بینالمللی مانند ISO 9001 باشند.
۲. ممیزی داخلی (Internal Audits):
ممیزی داخلی به بررسی و ارزیابی منظم فرآیندها و سیستمهای داخلی شرکت به منظور اطمینان از انطباق با استانداردهای کیفیت اشاره دارد. این ممیزیها معمولاً توسط تیمهای داخلی یا مشاوران خارجی انجام میشوند.
۳. بازبینیهای طراحی (Design Reviews):
در این روش، طراحیهای محصول یا خدمات در مراحل مختلف توسعه مورد بررسی قرار میگیرند تا اطمینان حاصل شود که تمامی نیازها و الزامات کیفیتی برآورده شدهاند و مشکلات احتمالی شناسایی و رفع شوند.
۴. آموزش و توسعه کارکنان:
یکی از مهمترین جنبههای تضمین کیفیت، اطمینان از این است که کارکنان به خوبی آموزش دیدهاند و مهارتهای لازم برای انجام وظایف خود با کیفیت بالا را دارند. این آموزشها شامل آشنایی با استانداردها، روشهای کاری و ابزارهای کنترل کیفیت میشود.
۵. مستندسازی و مدیریت فرآیندها:
ایجاد و نگهداری مستندات دقیق از تمامی فرآیندها، رویهها و سیاستها به منظور اطمینان از اجرای صحیح و پیوسته آنها. این مستندات همچنین به عنوان مرجعی برای ارزیابی و بهبود فرآیندها استفاده میشوند.
۶. بازخورد و بهبود مداوم (Continuous Improvement):
در این روش، بازخوردها از مشتریان، کارکنان و نتایج فرآیندها جمعآوری شده و به طور مداوم برای بهبود کیفیت استفاده میشود. این روش شامل استفاده از تکنیکهایی مانند چرخه دمینگ (Plan-Do-Check-Act) یا کایزن میشود.
۷. آزمونها و آزمایشهای کیفیتی (Quality Testing):
انجام آزمونها و آزمایشهای مختلف روی محصولات در مراحل مختلف تولید به منظور شناسایی و رفع مشکلات احتمالی قبل از رسیدن محصول به دست مشتری. این آزمونها میتوانند شامل آزمونهای عملکرد، دوام، و امنیت باشند.
۸. مشارکت در بهبود فرآیندها (Process Improvement Participation):
مشارکت فعال کارکنان در پیشنهاد و اجرای بهبودهای فرآیندی. این مشارکتها میتوانند از طریق جلسات بهبود، گروههای کاری، و یا برنامههای پیشنهاددهی انجام شوند.
۹. استفاده از ابزارهای مدیریت کیفیت (Quality Management Tools):
استفاده از ابزارها و تکنیکهای مختلفی مانند نمودارهای کنترل، نمودارهای علت و معلول (Fishbone Diagram)، نمودارهای جریان فرآیند (Process Flow Diagrams) و تجزیه و تحلیل حالتهای خرابی و اثرات (FMEA) برای شناسایی و رفع مشکلات کیفیتی.
۱۰. ممیزیهای خارجی (External Audits):
علاوه بر ممیزیهای داخلی، سازمانها ممکن است از ممیزیهای خارجی نیز استفاده کنند که توسط نهادهای مستقل انجام میشود تا از مطابقت با استانداردهای بینالمللی و مقررات صنعت اطمینان حاصل کنند.
این روشها به سازمانها کمک میکنند تا فرآیندهای خود را بهبود داده و اطمینان حاصل کنند که محصولات و خدمات ارائهشده با کیفیت بالا و مطابق با انتظارات مشتریان هستند.
مراحل اجرای تضمین کیفیت
- تعیین نیازمندیها و انتظارات:
- شناخت مشتری: درک دقیق نیازها، خواستهها و انتظارات مشتریان از محصول یا خدمت.
- تعیین استانداردها: تعیین استانداردهای داخلی و خارجی که محصول یا خدمت باید به آنها پاسخگو باشد.
- برنامهریزی برای تضمین کیفیت:
- تهیه برنامه QA: تدوین یک برنامه جامع که تمام جنبههای تضمین کیفیت را پوشش دهد.
- تعیین مسئولیتها: مشخص کردن مسئولیت هر فرد یا تیم در اجرای برنامه QA.
- تعیین منابع: اختصاص منابع لازم (نیروی انسانی، تجهیزات، بودجه) برای اجرای برنامه.
- طراحی و توسعه:
- طراحی محصول یا خدمت: طراحی محصول یا خدمتی که نیازمندیهای مشتریان را برآورده کند و با استانداردها مطابقت داشته باشد.
- انتخاب مواد و فرآیندها: انتخاب مواد اولیه و فرآیندهای تولید مناسب برای دستیابی به کیفیت مطلوب.
- اجرا و کنترل:
- پیادهسازی برنامه QA: اجرای برنامه QA در تمام مراحل تولید و ارائه خدمات.
- کنترل فرآیندها: نظارت بر فرآیندهای تولید و ارائه خدمات برای اطمینان از رعایت استانداردها.
- بازرسی و آزمایش: انجام بازرسیها و آزمایشهای لازم برای تأیید کیفیت محصولات و خدمات.
- تحلیل دادهها و بهبود مستمر:
- جمعآوری دادهها: جمعآوری دادههای مربوط به کیفیت محصولات و خدمات.
- تحلیل دادهها: تحلیل دادهها برای شناسایی نقاط ضعف و قوت.
- بهبود مستمر: انجام اقدامات اصلاحی برای بهبود فرایندها و افزایش کیفیت.
- بازخورد مشتری:
- جمعآوری بازخورد: جمعآوری بازخورد مشتریان در مورد محصولات و خدمات.
- تحلیل بازخورد: تحلیل بازخورد مشتریان برای شناسایی فرصتهای بهبود.
- انعکاس بازخورد در برنامه QA: استفاده از بازخورد مشتریان برای بهبود برنامه QA.
تضمین و کنترل کیفیت در تولید نرم افزار از اهمیت ویژهای برخوردار است. این نرمافزار با اطلاعات مالی حساس مشتریان سر و کار دارد و هرگونه نقص یا خطایی میتواند به از دست رفتن اعتماد مشتریان، بروز مشکلات مالی و حتی خسارات جبرانناپذیر منجر شود. بنابراین، تضمین کیفیت به منظور اطمینان از دقت محاسبات، امنیت دادهها، کارایی سیستم و تطابق با قوانین و مقررات بانکی ضروری است. کنترل کیفیت نیز با انجام تستهای مختلف، شناسایی و رفع نواقص در مراحل مختلف توسعه، به بهبود کیفیت نرم افزار صندوق قرض الحسنه کمک کرده و از تحویل محصولی باکیفیت به مشتریان اطمینان حاصل میکند.
شرح وظایف تضمین کیفیت چیست؟
مدیر تضمین کیفیت مسئولیت کلی برقراری و حفظ استانداردهای بالای کیفیت در سازمان را بر عهده دارد. این نقش شامل تدوین و اجرای سیستمهای تضمین کیفیت، انجام بازرسیها و آزمایشها، تحلیل دادهها برای شناسایی مشکلات و بهبود مستمر فرایندها است. همچنین، مدیر تضمین کیفیت باید با مشتریان در ارتباط بوده و بازخوردهای آنها را جمعآوری کند و با آموزش پرسنل، فرهنگ کیفیت را در سازمان نهادینه کند.
شرح وظایف کنترل کیفیت به صورت خلاصه چیست؟
مدیر کنترل کیفیت مسئولیت اصلی اطمینان از کیفیت محصولات یا خدمات یک سازمان را بر عهده دارد. وظایف اصلی این نقش را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد:
- بازرسی و آزمایش محصولات: انجام بازرسیهای دقیق بر روی مواد اولیه، محصولات در حال تولید و محصولات نهایی برای اطمینان از تطابق آنها با استانداردهای تعیین شده.
- تعیین استانداردهای کیفیت: تعریف معیارهای دقیق برای ارزیابی کیفیت محصولات و خدمات.
- تحلیل دادههای کیفیت: جمعآوری و تحلیل دادههای مربوط به کیفیت برای شناسایی مشکلات و روندها.
- مدیریت عدم انطباق: رسیدگی به هرگونه عدم انطباق با استانداردهای کیفیت و تدوین اقدامات اصلاحی.
- آموزش پرسنل: انتقال دانش و مهارتهای مرتبط با کنترل کیفیت به کارکنان.
- گزارشدهی به مدیریت: ارائه گزارشهای دورهای در مورد وضعیت کیفیت و عملکرد سیستم کنترل کیفیت.
به عبارت دیگر، مدیر کنترل کیفیت مانند یک نگهبان کیفیت عمل میکند و با ابزارها و روشهای مختلف، کیفیت محصولات را تضمین میکند. او با شناسایی و رفع مشکلات، به بهبود مستمر کیفیت کمک میکند.
تفاوت مدیر کنترل کیفیت و مدیر تضمین کیفیت چیست؟
در حالی که هر دو نقش به کیفیت مربوط میشوند، مدیر کنترل کیفیت بیشتر بر روی بازرسی و آزمایش محصولات تمرکز دارد، در حالی که مدیر تضمین کیفیت بر روی کل سیستم کیفیت و پیشگیری از بروز مشکلات تمرکز دارد.
جایگاه تضمین کیفیت در چارت سازمانی کجاست؟
جایگاه دقیق واحد تضمین کیفیت در چارت سازمانی یک سازمان میتواند بسته به اندازه، نوع صنعت، ساختار سازمانی و رویکرد آن نسبت به کیفیت متفاوت باشد. با این حال، به طور کلی میتوان گفت که واحد تضمین کیفیت میتواند در سطوح مختلف سازمانی و با ارتباطات گسترده با سایر بخشها قرار گیرد.