انواع اوراق مرابحه

در سال ۱۳۸۹ کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار مباحث فقهی اوراق مرابحه را مورد بحث قرار داد و این مباحث در قالب ۴ نوع اوراق مطرح گردید که در ادامه با آن ها آشنا خواهیم شد.

اوراق مرابحه

انواع مختلف اوراق مرابحه

۱. تأمین مالی

در این نوع اوراق، بانی برای تأمین مالی خود، اقدام به انتخاب یا تأسیس مؤسسه مالی به منظور خاص با عنوان واسط می‌نماید. واسط با انتشار اوراق مرابحه از طریق شرکت تأمین سرمایه، وجوه سرمایه‌گذاران مالی (مردم) را جمع‌آوری نموده و به وکالت از طرف آن ها کالای مورد نیاز بانی را از تولیدکننده (فروشنده) به صورت نقد خریداری کرده و به صورت بیع مرابحه نسیه به قیمت بالاتر به بانی می‌فروشد. بانی متعهد می‌شود که در سررسید مشخص، قیمت نسیه کالا را از طریق شرکت تأمین سرمایه به دارندگان اوراق برساند. دارندگان اوراق می‌توانند تا سررسید منتظر بمانند و از سود مرابحه استفاده نمایند و یا قبل از سررسید اوراق خود را در بازار ثانوی به فروش برسانند.

۲. تأمین نقدینگی

در سال ۱۹۹۲ میلادی بخش خصوصی در اقتصاد کشور مالزی نوعی اوراق بهادار منتشر کرد که مبتنی بر بیع العینه یا بازخرید دارایی فروخته شده بود. در این روش، مؤسسه ناشر این اوراق، دارایی‌های دولت، سازمان‌ها و بنگاه‌‌های اقتصادی را به صورت نقد خریداری کرده و پولش را می‌پردازد، سپس با قیمتی بالاتر و به صورت نسیه مدت‌دار به خود آنها می‌فروشد و در مقابل، از آنها اسناد مالی با مبالغ و سررسیدهای معین دریافت می‌کند. مؤسسه ناشر می‌تواند منتظر بماند و سررسید مبلغ اسمی اسناد را از خریداران دریافت کند، همچنین می‌تواند در بازار ثانوی آنها را بفروشد.

۳. تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری

در این نوع از اوراق، هدف تشکیل سرمایه و فعالیت تجاری مستمر می باشد. بانی (شرکت تجاری) که نقش ناشر را نیز دارد، با انتشار و واگذاری اوراق مرابحه، وجوه نقدی مازاد افراد را جمع‌آوری کرده به وکالت از طرف آنان، کالاهای مورد نیاز دولت، سازمان‌های دولتی، شرکت‌های وابسته به دولت و بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی و مصرف‌کنندگان را از تولیدکنندگان یا مراکز فروش به صورت نقد خریده نموده، سپس با افزودن نرخ معینی به عنوان سود، به صورت نسیه به مصرف‌کنندگان نهایی می‌فروشد. سود حاصل از عملیات خرید و فروش، پس از کسر درصدی به عنوان حق‌الوکاله ناشر (شرکت تجاری)، به صورت بازه های فصلی یا سالانه از طریق شرکت تأمین سرمایه بین صاحبان اوراق توزیع می‌گردد. اوراق مرابحه نوع ۳، ماهیت اوراق سهام شرکتها را دارد و می‌تواند بدون سررسید معین منتشر شود، همان‌طور که می‌توان ابتدا آن را به صورت سررسید، اما قابل تبدیل به اوراق سهام طراحی نمود.

۴. رهنی

یکی از کاربردهای مهم اوراق مرابحه برای تبدیل کردن تسهیلات بانک‌ها و شرکت‌های لیزینگ به اوراق بهادار می‌باشد. در این روش، بانی(بانک‌ یا شرکت‌ لیزینگ) که دارایی‌هایی را به صورت عقد مرابحه (فروش اقساطی) رهنی به دولت، بنگاه‌ها و خانوارها واگذار  نموده است می‌توانند با تبدیل کردن مطالبات حاصل از تسهیلات مرابحه به اوراق بهادار ، منابع خود را نقد کنند. برای این هدف اقدام به تاسیس واسط می‌نمایند. واسط با انتشار اوراق مرابحه، وجوه سرمایه‌گذاران را جمع ‌آوری نموده، سپس به وکالت از طرف آنها دیون حاصل از تسهیلات مرابحه را به قیمت تنزیلی از بانی (بانک‌ یا شرکت‌ لیزینگ) خریداری می نماید، بانی متعهد می‌گردد در سررسیدهای مشخص مبلغ اسمی دیون را از بدهکاران‌ وصول کرده و از طریق شرکت تامین سرمایه به دارندگان اوراق برساند. دارندگان این اوراق می‌توانند تا سررسید منتظر بمانند و از سود نهایی اوراق استفاده کنند و نیز می‌توانند قبل از سررسید، اوراق خود را در بازار ثانوی با سود کمتر بفروشند.

با توجه به این که همه این اوراق براساس سود برای صاحبان طراحی می‌شوند، در نتیجه از صنف ابزارهای مالی انتفاعی می باشند.

نرخ سود نوع اول، دوم و چهارم اوراق مرابحه، چه در بازار اولیه و چه در بازار ثانویه، نرخ معین و از قبل تعیین شده می باشد و نرخ بازدهی نوع سوم، گرچه به خودی خود متغیر است و در دامنه مشخصی از تغییرات قرار می‌گیرد، لکن به منظور وجود متغیری دیگر به نام حق‌الوکاله می‌توان با مدیریت مشخص به نرخ معینی از سود برای صاحبان اوراق رسید؛ در نتیجه، این اوراق می‌تواند ابزار مناسبی برای صاحبان وجوه باشد که به دنبال سود معین از سرمایه‌گذاری هستند.

با توجه به امکان شکل‌گیری بازار ثانویه این اوراق، به نظر می‌رسد که اوراق مرابحه به ویژه نوع اول، دوم و چهارم دارای درجه نقدشوندگی بالایی می باشند. هر چه تنوع اوراق مرابحه بیشتر باشد، به ویژه زمانی که واسط‌های زیادی اقدام به انتشار این اوراق از نوع سوم نمایند، انتظار می‌رود که بازار اولیه و ثانویه این اوراق به سمت رقابت و کارآیی بالاتر برود.

منبع : سکوک

(1 votes, average: 5,00 out of 5)

Loading...