پولشویی چیست؟
آیا تا به حال شنیده‌اید که پولی که از راه‌های غیرقانونی به دست آمده، چگونه تمیز و پاک می‌شود؟ در این مقاله، می‌خواهیم بفهمیم چرا و چگونه افراد پول‌های کثیف خود را تبدیل به پول تمیز می‌کنند. همچنین، روشهای مختلف جرم پولشویی و راه‌هایی که برای مبارزه با آن وجود دارد را بررسی خواهیم کرد. در نهایت، به سراغ مجازات‌هایی می‌رویم که قانون ایران برای مجرمان پولشویی در نظر گرفته است.
پولشویی چیست به زبان ساده؟
پولشویی یک فرایند غیرقانونی است که به معنای تبدیل پول یا دارایی‌های حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی به شکلی قانونی به نظر می‌رسد. این فرایند معمولاً توسط افراد یا گروه‌هایی انجام می‌شود که سعی در پنهان کردن مبدأ اصلی پول یا دارایی‌های خود دارند تا از تعقیبات قانونی و مالی جلوگیری کنند. فرآیند پولشویی معمولاً شامل فعالیت‌هایی مانند ایجاد شرکت‌هایی مجازی و صورتی، تراکنش‌های نامشخص یا تراکنش‌های نقدی بزرگ بدون توضیحات مشخص، و استفاده از وسایل مالی مختلف برای پنهان کردن مبدأ اصلی پول می‌شود. این فعالیت معمولاً با هدف اجتناب از مالیات، جلوگیری از تعقیبات قانونی و ایجاد پایگاه مالی برای فعالیت‌های غیرقانونی انجام می‌شود.
اگر زمان کافی برای مطالعه متن ندارید…. شما دوستان میتوانید مجموعه اطلاعات گفته شده در این صفحه را در پادکست ما گوش دهید
چرا پولشویی انجام می‌شود؟
- پنهان کردن منشأ پول: هدف اصلی پولشویی پنهان کردن این واقعیت است که این پول از طریق فعالیت‌های غیرقانونی به دست آمده است.
- تبدیل دارایی‌های نقدی به دارایی‌های غیرنقدی: پول نقد به دلیل قابلیت ردیابی کمتر، برای مجرمان دردسرساز است. بنابراین، آنها تلاش می‌کنند تا پول نقد را به دارایی‌هایی مانند املاک، طلا، یا سهام تبدیل کنند.
- ایجاد ظاهر قانونی برای پول: مجرمان تلاش می‌کنند تا با استفاده از روشهای مختلف مانند سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای قانونی، به پول خود ظاهر قانونی بدهند.
- اجتناب از پرداخت مالیات: مجرمان با پنهان کردن درآمدهای غیرقانونی خود، از پرداخت مالیات بر درآمد نیز اجتناب می‌کنند.
مراحل پولشویی
مجرم در مرحله ابتدایی پولشویی، سود غیرقانونی خود را به سیستم مالی معرفی می کند. این کار ممکن است با تقسیم کردن مقادیر زیادی پول نقد به مبالغ کوچکتر و کمتر آشکار صورت گیرد که به حساب بانکی واریز می شود. یا ممکن است که به حساب دیگر در مکانی دیگر واریز کنند. مرحله بعد، پس از ورود وجوه به سیستم مالی، لایه بندی صورت می گیرد. در این مرحله، مجرم با انجام بعضی از تبدیل ها یا ارسال وجوه به محلی دیگر، آنها را تا آنجا که امکان دارد از منبع دور می کند. این وجوه ممکن است از طریق خرید و فروش ملک یا دیگر ابزارهای سرمایه گذاری جهت داده شود یا در حساب بانک های مختلف در سراسر جهان منتقل شود. در این گونه موارد، افرادی که اقدام به پولشویی می کنند، این جابجایی حساب ها را به عنوان پرداخت برای کالا یا خدمات خاصی جلوه می دهد و به این ترتیب جلوه ی قانونی به آن می دهد. مجرمان بعد از این که در دو مرحله قبل موفق باشند، وجوه را به مرحله بعد می برد، که در آن وجوه به اقتصاد قانونی باز می گردد. در این مرحله ممکن است سرمایه گذاری وجوه را در املاک و مستغلات، دارایی های لوکس یا سرمایه گذاری های تجاری انتخاب کند.
سامانه پولشویی متصل به بانک مرکزی، ابزاری قدرتمند برای مبارزه با جرایم مالی و شفافیت در تراکنش‌های مالی است. این سامانه که در نرم افزار صندوق قرض الحسنه یکپارچه شده است، امکان نظارت دقیق بر تمامی تراکنش‌ها را فراهم می‌آورد.
پولشویی چیست با مثال؟
فرض کنید فردی از طریق قاچاق مواد مخدر مبلغ قابل توجهی پول به دست آورده است. برای اینکه بتواند از این پول استفاده کند و به دیگران نشان دهد که این پول از راه قانونی به دست آمده، مراحل زیر را طی می‌کند:
- جایگذاری: آن فرد پول‌های به دست آمده از قاچاق را به حساب‌های بانکی مختلفی واریز می‌کند. ممکن است این حساب‌ها به نام خودش یا افراد دیگر باشد و در کشورهای مختلف قرار داشته باشند.
- لایه گذاری: او با این پول‌ها شرکت‌هایی ثبت می‌کند و با انجام معاملات ساختگی بین این شرکت‌ها، پول را بین حساب‌های مختلف جابه‌جا می‌کند. همچنین ممکن است این پول‌ها را به ارزهای مختلف تبدیل کند.
- ادغام: در نهایت، آن فرد با پول‌های شسته شده، املاک و مستغلات گران‌قیمت می‌خرد، در کسب‌وکارهای قانونی سرمایه‌گذاری می‌کند یا کالاهای لوکس خریداری می‌کند.
به این ترتیب، پول‌های کثیف به نظر قانونی می‌رسند و آن فرد می‌تواند از آنها آزادانه استفاده کند.
انواع پولشویی چیست؟
روشهای پولشویی در سیستم بانکی متفاوت است و بسته به پیچیدگی و ابعاد آن، انواع مختلفی دارد. در ادامه به برخی از رایج‌ترین انواع پولشویی اشاره می‌کنیم:- ساختارسازی: در این روش، مجرم پول زیادی را به سپرده‌های کوچک متعدد تقسیم می‌کند تا از شناسایی منبع اصلی آن جلوگیری شود. این کار باعث می‌شود پول به ظاهر از منابع مختلف و قانونی آمده باشد.
- استفاده از حساب‌های بانکی خارجی: برخی کشورها قوانین ملایم‌تری در مقابل پولشویی دارند. مجرمان مقادیر زیادی پول نقد را به‌صورت مخفیانه از مرزها عبور می‌دهند و در نهایت به حساب بانکی خارجی در کشور مورد نظر واریز می‌کنند.
- پولشویی مبتنی بر تجارت: در این روش پیچیده، نقل و انتقال پول از طریق قیمت‌گذاری نادرست در معاملات تجاری انجام می‌شود. برای مثال، در حراج آثار هنری با قیمت‌های نامتعارف، می‌توان هویت خریدار و فروشنده را پنهان کرد. از آنجایی که ارزش آثار هنری دقیقاً قابل تخمین نیست، این حراجی‌ها مکان مناسبی برای پولشویی هستند.
- استفاده از سایت‌های فریلنسری: مجرمان می‌توانند از سایت‌های فریلنسری برای پولشویی استفاده کنند. آنها پول‌های غیرقانونی را به این سایت‌ها واریز کرده و به‌عنوان کارفرما سفارش کاری ثبت می‌کنند. سپس همکار مجرم به‌عنوان فریلنسر، پروژه را قبول کرده و پس از پایان کار، پول به حساب او واریز می‌شود.
- سرمایه‌گذاری در کالاهای ارزشمند: مجرمان پول‌های غیرقانونی را در کالاهایی مانند طلا و جواهرات سرمایه‌گذاری می‌کنند. این کالاها به راحتی قابل انتقال به سایر حوزه‌ها هستند و می‌توانند منبع پول را پنهان کنند.
- خرید و فروش دارایی‌های با ارزش: پول غیرقانونی می‌تواند در خرید و فروش املاک، اتومبیل‌های گران‌قیمت، قایق و دیگر دارایی‌های باارزش استفاده شود. این معاملات به ظاهر قانونی به مجرم اجازه می‌دهد پول‌های خود را پاکسازی کند.
- قمارخانه‌ها و کازینوها: پول‌های غیرقانونی در کازینوها خرج می‌شوند و پس از برد یا بازخرید ژتون‌ها، به‌عنوان پول قانونی به حساب برمی‌گردند.
- جعل و استفاده از شرکت‌های صوری: مجرمان شرکت‌هایی را تأسیس می‌کنند که در واقع فعالیتی ندارند و فقط روی کاغذ وجود دارند. این شرکت‌ها برای انتقال پول‌های غیرقانونی به کار می‌روند.
- استفاده از کسب‌وکارهای مرتبط با پول نقد:
کسب‌وکارهایی که به‌طور روزانه با پول نقد سروکار دارند، مانند رستوران‌ها، کازینوها و سینماها، می‌توانند به‌عنوان پوششی برای پولشویی استفاده شوند.
اعتبار اسنادی به دلیل ماهیت پیچیده و بین‌المللی خود، می‌تواند ابزاری برای پولشویی باشد. با این حال، با اجرای قوانین و مقررات مناسب و نظارت دقیق، می‌توان از این سوءاستفاده جلوگیری کرد.
روش های مبارزه با پولشویی
برای مبارزه با پولشویی، می‌توان از راه‌های زیر استفاده کرد:
پولشویی جرمی پیچیده و چند وجهی است که نیازمند رویکردهای جامع و چندجانبه برای مقابله با آن است. در سال‌های اخیر، جامعه جهانی تلاش‌های گسترده‌ای برای مبارزه با این پدیده انجام داده است. در زیر برخی از مهم‌ترین روشهای مبارزه با پولشویی را بررسی می‌کنیم:
- قوانین و مقررات بین‌المللی
- کنوانسیون پالرمو: این کنوانسیون مهم‌ترین سند بین‌المللی در زمینه مبارزه با جرایم سازمان‌یافته فراملی است که پولشویی را نیز شامل می‌شود.
- گروه اقدام مالی بین‌المللی (FATF): این گروه استانداردهایی را برای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم تعیین می‌کند و کشورها را ملزم به اجرای این استانداردها می‌کند.
- اقدامات نظارتی
- شناسایی مشتری (KYC): موسسات مالی موظف هستند هویت مشتریان خود را به طور کامل شناسایی کنند و اطلاعات مربوط به آنها را ثبت کنند.
- مراقبت از تراکنش‌ها: موسسات مالی باید تراکنش‌های مشکوک را شناسایی و گزارش کنند.
- مبادله اطلاعات بین‌المللی: کشورها باید اطلاعات مربوط به فعالیت‌های مشکوک مالی را با یکدیگر مبادله کنند.
- تقویت سیستم‌های مالی
- شفافیت مالی: تشویق شرکت‌ها و افراد به افشای مالکیت واقعی و منابع درآمد.
- تقویت نظارت بر مناطق آزاد تجاری: این مناطق اغلب به عنوان پناهگاه‌هایی برای پولشویان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- مبارزه با پول نقد: افزایش استفاده از پرداخت‌های الکترونیکی و محدود کردن استفاده از پول نقد برای مبالغ بالا.
- همکاری بین‌المللی
- همکاری پلیس بین‌الملل (اینترپل): این سازمان در هماهنگی تلاش‌های کشورهای مختلف برای مبارزه با پولشویی نقش مهمی ایفا می‌کند.
- همکاری بین سازمان‌های بین‌المللی: سازمان‌های بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز در مبارزه با پولشویی مشارکت دارند.
- آموزش و آگاهی‌بخشی
- آموزش کارکنان موسسات مالی: آموزش کارکنان موسسات مالی برای شناسایی تراکنش‌های مشکوک و گزارش آنها.
- آگاهی‌بخشی به عموم مردم: افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات پولشویی و اهمیت گزارش فعالیت‌های مشکوک.
امضای دیجیتال می‌تواند در جلوگیری از پولشویی نقش مؤثری ایفا کند، زیرا این فناوری امکان احراز هویت امن و غیرقابل جعل را در تراکنش‌های مالی فراهم می‌کند.
مصادیق پولشویی چیست؟
- استفاده از سود حاصل از جرم: یعنی وقتی فردی از پول یا دارایی‌هایی که از یک جرم به دست آمده استفاده می‌کند، با اینکه می‌داند این پول‌ها از راه غیرقانونی به دست آمده‌اند، مرتکب پولشویی شده است. برای مثال، اگر کسی بداند پولی که دارد از راه قاچاق یا دزدی به دست آمده، اما باز هم از آن استفاده کند، مرتکب پولشویی شده است.
- تبدیل یا انتقال پول برای مخفی کردن منبع آن: این یعنی وقتی کسی پولی را که از یک جرم به دست آمده به شکل‌های مختلف تبدیل یا منتقل می‌کند تا منبع اصلی پول را پنهان کند. به عنوان مثال، اگر فردی بداند که پول از طریق فروش مواد مخدر به دست آمده، اما به جای آن رسید کالا یا خدماتی را صادر کند تا وانمود کند که پول از راه قانونی به دست آمده، این هم نوعی پولشویی است.
- پنهان کردن منبع پول: یعنی کسی که منبع، محل، یا مسیر انتقال پولی که از جرم به دست آمده را مخفی می‌کند. برای مثال، اگر کسی پولی که از یک جرم به دست آمده را به گونه‌ای پنهان کند که دیگر نتوان فهمید از کجا آمده است، او هم در حال انجام پولشویی است.
پولشویان ممکن است از بانکداری باز برای پنهان کردن مسیر پول‌های کثیف خود، ایجاد تراکنش‌های پیچیده و دور زدن سیستم‌های نظارتی استفاده کنند. با دسترسی به اطلاعات بیشتر از مشتریان در مؤسسات مختلف، پولشویان می‌توانند پروفایل‌های مالی جعلی ایجاد کرده و تراکنش‌های خود را به گونه‌ای انجام دهند که تشخیص آنها دشوار باشد.
مجازات مرتکبین جرم پولشویی
مطابق ماده ۹ قانون مبارزه با پولشویی ایران، مجازات جرم پولشویی به شرح زیر است:
- مصادره اصل مال: اصل مال و درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم منشأ و جرم پولشویی (و اگر موجود نباشد مثل یا قیمت آن) مرتکبین جرم پولشویی مصادره می‌شود.
- حبس تعزیری:
اگر جمع اموال، درآمد و عواید مذکور تا ده میلیارد ریال باشد، مرتکب به حبس تعزیری درجه پنج محکوم می‌شود.
اگر ارقام بیشتر از ده میلیارد ریال باشد، مرتکب به حبس تعزیری درجه چهار محکوم می‌شود. - جزای نقدی: در هر دو مورد، علاوه بر حبس، مرتکب به جزای نقدی معادل وجوه یا ارزش مالی که مورد پولشویی واقع شده، محکوم می‌شود.
تبصره‌های مهم:
- تبدیل اموال: چنانچه عواید حاصل از جرم به اموال دیگری تبدیل یا تغییر یافته باشد، همان اموال و در صورت انتقال به ثالث با حسن نیت، معادل آن از اموال مرتکب ضبط می‌شود.
- صدور و اجرای حکم ضبط: صدور و اجرای حکم ضبط دارایی و منافع حاصل از آن در صورتی است که متهم به لحاظ جرم منشأ، مشمول این حکم قرار نگرفته باشد.
- ارتکاب جرم منشأ: مرتکبین جرم منشأ در صورت ارتکاب جرم پولشویی علاوه بر مجازات‌های مقرر مربوط به جرم منشأ، به مجازات‌های پیش‌بینی شده در این قانون نیز محکوم می‌شوند.
- ارتکاب جرم پولشویی به صورت سازمان‌یافته: در صورت ارتکاب جرم پولشویی به صورت سازمان‌یافته، موجب تشدید در مجازات به میزان یک درجه خواهد بود.
- اشخاص حقوقی: در صورت ارتکاب جرم پولشویی توسط اشخاص حقوقی، علاوه بر مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی، به جزای نقدی محکوم می‌شوند.
بانکداری اسلامی بر اساس اصول شریعت، شامل ممنوعیت ربا (بهره) و تأکید بر شفافیت و عدالت در معاملات مالی است که به کاهش فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی کمک می‌کند.
